Te veel plaatjes, te weinig concentratie

    Het huidige kinderleven is gevuld met visuele prikkels. Dat begint al heel jong. Wie in een moderne babykamer komt waant zich in een afdeling van een speelgoedwinkel. En in menige crèche of kleuterlokaal is nog maar weinig kale muur te zien.

Het positieve is misschien dat kinderen op die manier worden voorbereid op een leven lang drukke beelden om zich heen, want zo ziet de wereld er nu uit.
Het negatieve is misschien dat ze niet zo makkelijk leren zich op één ding tegelijk te concentreren. 

Noch voor het ene noch voor het andere bestaan bewijzen, al is het een bekend feit dat veel kinderen moeite hebben zich te concentreren, wat een probleem is in het onderwijs. Maar nu is er toch een klein Amerikaans onderzoek waaruit blijkt dat veel afleidende prikkels in een leerboek het leerproces nadelig beïnvloeden, althans bij het leren lezen.

Volgens de Nederlandse Onderwijsinspectie kan een kwart van de vijftienjarigen nog steeds maar gebrekkig lezen. Er moet dus iets mis gegaan zijn in het vroege leesonderwijs.

Leren lezen is voor kinderen spannend, maar ook inspannend. Ze moeten hun hoofd erbij houden. Amerikaanse onderzoekers  zijn de leerboekjes gaan bekijken en vroegen zich af of daar niet veel te veel afleidende plaatjes in staan. Volgens hen is het kenmerkend voor de leerboekjes voor beginnende lezertjes dat ze vol staan met aantrekkelijke, kleurrijke illustraties die hen moeten helpen zich een voorstelling te maken van de karakters in een verhaaltje en van aspecten van de omgeving waarin het verhaaltje zich afspeelt.

Ze namen een veel gebruikt leren-lezen-boek, bestemd voor zes- en zevenjarigen. De helft van het boek lieten ze zoals het was, de andere helft gingen ze, zoals zij schijven ‘stroomlijnen’. Aan een groep volwassenen vroegen ze te beoordelen welke illustraties wel heel leuk waren, maar niet essentieel om het verhaaltje te begrijpen. Alleen die illustraties bleven over die volgens 90% van de beoordelaars relevant waren. 

Vervolgens werd het boek gebruikt voor les aan zestig kinderen. Met een apparaat dat oogbewegingen meet kon worden vastgesteld hoe vaak de kinderogen van de tekst weg dwaalden naar een illustratie.

Zoals te verwachten gebeurde dat veel vaker in de oorspronkelijke helft dan in de gestroomlijnde helft. Maar wat belangrijker was: de kinderen begrepen meer van het verhaal op de gestroomlijnde pagina’s. Met name kinderen die  heel veel afgeleid werden door de plaatjes hadden er voor hun leesvaardigheid het meest baat bij als er maar weinig illustraties waren.

De onderzoekers schijven dat dit nog maar een bescheiden begin is, en meer onderzoek nodig is. Maar gezien de titel van hun artikel zijn ze wel zeker van hun zaak.

(Bron: Cassandra M. Eng e.a. Keep it simple: Streamlining Book Illustrations Improves Attention and Comprehension in Beginning Readers. npc Science of Learning, 14, 5 2020)

(Deel II Hoofdstuk Lezen Woordenschat, Concentratie en Regels)