Kleine ontwikkelingspsychologie

Huid op huid

    Het is al langer bekend dat de ‘Kangeroo methode’ heilzaam kan werken bij te vroeg geboren baby’s en baby’s die te licht zijn bij de geboorte. Nadat zij uit de couveuse kunnen, draagt de moeder haar blote kind dan voortdurend tegen zich aan op haar eigen huid. Dus bloot op bloot.

Een recent onderzoek onder 33 moeder-kind paren laat zien dat hetzelfde geldt voor baby’s in het algemeen. 

De paren werden verdeeld in een onderzoeksgroep en controle groep. De moeders uit de eerste groep droegen hun baby zes weken huid op huid. De baby’s in de tweede groep werden op de ‘gewone’ manier door hun moeder verzorgd. Wel lagen zij tijdens het voeden op een speciaal, lekker kussentje.

De onderzoekers wilden weten in hoeverre de Kangeroo-methode van invloed is op de aanmaak van oxytocine, dat als ‘affectie-hormoon’ bekend staat en op cortisol dat het ‘stress-hormoon’ wordt genoemd.

Beide hormoonspiegels worden geregeld door neurofysiologische processen in de frontale hersenen.

Met drie maanden werden moeder en kind hierop getest. De oxytocine werd gemeten via hun urine. De cortisol van de baby via speeksel nadat hij of zij heel even op een milde manier aan het schrikken werd gemaakt..

Vergeleken met de moeders en baby’s uit de controlegroep werd in de onderzoeksgroep zowel bij moeder als kind een verhoogde concentratie van oxytocine gevonden. Men veronderstelt dat dat gunstig is voor de affectieve hechting tussen moeder en kind en voor de moeder een bescherming kan bieden tegen eventueel opkomende postnatale depressie. 

Wat betreft cortisol hadden de kangeroo-baby’s een evenwichtiger patroon, waarbij het vooral belangrijk is dat na een snelle verhoging door stress ook weer een snelle daling na normaal volgt als de schrik voorbij is en niet op dat hoge niveau blijft hangen. Dat laatste bleek iets vaker voor te komen bij baby’s uit de controlegroep.

(Bron: Jillian S. Hardin e.a. Parent-Training with Kangaroo Care Impacts Infant Neurophysiological Development & Mother-Infant Neuroendocrine Activity. Infant Behaviour and Development, 58, 2, 2020)

(Deel I Hoofdstuk Moeders, baby’s en vaders Kort na de geboorte)

 

 

Koppen is niet goed voor voetballertjes

    In Engeland mogen jonge voetballertjes niet meer leren koppen, omdat het te schadelijk is voor hun hersenen. De Nederlandse voetbalbond vindt die maatregel niet nodig. En zoals één van de officials op de televisie zei: ‘Als je niet jong leer koppen, leer je het nooit goed.’

Tja, wat is belangrijker?

Deze official gaf de indruk dat het wijdverbreide idee dat koppen slecht zou zijn alleen maar komt doordat het er zo hard en eng uitziet. Maar er zijn recente onderzoekscijfers die het Engelse besluit ondersteunen. Ze komen van de Amerikaanse Technische Universiteit van Virginia. 

Vrijwel al het koppen-onderzoek is gedaan onder spelers in de tienerleeftijd en volwassenen. Dit nieuwe onderzoek betrof kinderen van negen tot veertien jaar. De leeftijd waarop nog heel belangrijke neurologische ontwikkelingen zijn.

Zo moet bij deze kinderen de witte stof die als beschermend omhulsel om de zenuwbanen heen zit (de myeline) en die zenuwcellen beschermt tegen schokken nog dikker worden. Ook is een belangrijke factor dat bij hen het hoofd nog steeds relatief groot is ten opzichte van de rest van het lichaam, terwijl er nog niet voldoende spierontwikkeling in de nek is om klappen op dat hoofd op te vangen.

Hun hersenen hebben dus nogal wat te verduren bij het koppen.

Meer dan honderd jonge spelers uit zes verschillend teams deden vier seizoenen mee, zowel bij trainingen als bij wedstrijden. Zij droegen helmen met sensoren. Daarmee kon worden gemeten wat er tijdens het koppen met het hoofd en dus met de hersenen gebeurt. 

Bij het koppen springt een speler met kracht naar voren, zodat het hoofd in een versnelling raakt en bovendien een slingerbeweging maakt. De sterkte van de versnelling en de snelheid van de draaiende beweging werden vastgesteld. En achteraf werden de spelers neurologisch onderzocht op een eventuele hersenschudding. De resultaten werden vergeleken met die van tienerspelers en volwassenen.

Daaruit bleek dat die laatste groepen ongeveer twee keer zo zware schokken konden verdragen voor ze een hersenschudding kregen dan de jonge spelers. De  ‘schoktolerantie’ bij spelers tussen de negen en veertien jaar was ongeveer de helft. Nu is het volgens onderzoekers gelukkig wel zo dat hoe jonger de speler des te minder kracht hij gebruikt. Maar soms gaat het toch te hard. Daarom raden zij voor jonge spelers een helm aan.

(Bron: Eamon T. Campotaletto e.a. Development of a Concussion Risk Function for a Youth Population Using Head Linear and Rotational Acceleration. Annals of Biomedical Engeneering, 48, 2, 2019.

 

 

 

Ongelukkige moeders met een zoontje

    Uit de klinische praktijk is bekend dat ouders die niet gelukkig zijn met elkaar nog al eens een ‘vervanging’ zoeken bij een van de kinderen. De zoon wordt moeders toeverlaat, de dochter wordt daddy’s girl. Ook na echtscheiding blijft zo’n patroon vaak bestaan. Wat dat voor de betreffende kinderen betekent is – afhankelijk van hun persoonlijkheid – het al of niet aankunnen van die rol.

Interessant is dat uit recent Engels onderzoek naar voren kwam dat de aanzet voor dit verschijnsel zich wat betreft moeders al in de babytijd voordoet. Moeders die zich ongelukkig voelen in de relatie met hun man praten meer tegen hun baby dan wanneer de ouders het samen goed hebben. Maar alleen als de baby een jongetje is.

De onderzoekers ondervroegen 93 ouderparen, die hun eerste kind hadden gekregen hoe zij hun relatie beleefden. Waren ze blij met elkaar of teleurgesteld in elkaar. Begrepen ze elkaar of groeiden ze uit elkaar. Dat soort dingen op basis waarvan een ‘relatiekwaliteit’ werd vastgesteld. Als vader of moeder depressief bleek, werden de ouders verder niet in het onderzoek meegenomen, omdat dat tot een heel eigen problematiek leidt.

Toen de baby’s zeven maanden waren kregen ze gedurende één dag een draagbare ‘spraak-meter’ aan, waarmee geregistreerd werd hoeveel er tegen hen werd gepraat. Het aantal woorden kon daarmee worden geteld. Het ging om een dag dat vader en moeder beiden thuis waren.

Moeders die negatief waren over hun relatie spraken 35 procent meer woorden tegen hun baby vergeleken met moeders die hun relatie ‘gewoon’ vonden. En zij begonnen 20 procent vaker een ‘gesprekje’ met hun kind. Maar deze cijfers gingen alleen op voor zoontjes!

Wát de moeders zeiden, de kwalitatieve inhoud, bleef onbekend, maar de onderzoekers  vinden dit kwantitatieve verschil toch ook al veelzeggend. Te meer daar de hoeveelheid woorden die vaders gebruikten niet samenhing met  het geslacht van de baby, noch met wat zij vonden van de kwaliteit van hun relatie met moeder. Volgens hen is dit een aanwijzing dat zoontjes een emotionele compensatie kunnen zijn voor moeders die ontevreden zijn over hun relatie met hun man. Wat dit voor de ontwikkeling van een kind betekent hebben zij geen onderzoek gedaan.

(Bron: Elian Fink e.a. Couple relationship quality and the infant home language environment: Gender-specific findings. Journal of Family Psychology online, 22 augustus 2019)

(Deel I Hoofdstuk Moeders, baby’s en vaders, Een jongetje of een meisje?)

 

 

Te vroeg geboren, te jong naar school?

  Na een zwangerschap van 24 weken is een kind levensvatbaar en proberen artsen het in leven te houden. Maar het is een bekend gegeven dat kinderen die worden geboren na een zwangerschap korter dan 32 weken een verhoogd risico lopen op onder andere lichamelijk beperkingen en leer- en gedragsproblemen.

Dat risico is groter naarmate het kind korter in de baarmoeder heeft gezeten. Kinderen die extreem te vroeg worden geboren worden meestal in hun ontwikkeling gevolgd zodat problemen zo vroeg mogelijk kunnen worden gesignaleerd en zo nodig later bijvoorbeeld het juiste onderwijs kan worden gekozen.Voor de matig te vroeg geboren kinderen (drie tot acht weken te vroeg) is deze begeleiding er veel minder.

Engelse onderzoekers van de Universiteit van Leeds hebben  binnen een groep van 10337 kinderen geconstateerd dat ook matig te vroeg geborenen een risico lopen op schoolproblemen en dat dat al begint in het eerste schooljaar. Kinderen die drie weken te vroeg aan het eind van de zomer worden geboren, gaan als ze net vier jaar zijn naar school. Eerder in de zomer te vroeg geborenen zijn op dat moment al een aantal weken ouder.

Je zou kunnen denken ‘laat vooral die eerste groep een jaar later naar school gaan’, maar dat bleek niet voldoende. Binnen een schooljaar vergeleken zij leerlingen in eenzelfde klas die net vier jaar waren toen ze naar school waren gegaan met de te vroeg geboren kinderen die ouder waren bij het begin van hun schooltijd. De mate waarin schoolproblemen zich voordeden bleek niet te verschillen.

Volgens hen is de enige oplossing ook deze hele groep matig te vroeg geboren kinderen in hun ontwikkeling te volgen en als zij naar school gaan ook de leraren zonodig te begeleiden in hun onderwijsaanpak. 

(Bron: Katherine Pettinger e.a. Starting school: educational development as a function of age of entry and prematurity. Archives of Disease in Childhood online,13  augustus, 2019)

(Deel I Hoofdstuk Moeders, baby’s en vaders Couveusebaby’s)

 

Postnatale depressie

    Oxyticine is een lichamelijke stof die een psychologisch effect heeft. Het speelt een belangrijke rol bij allerlei vormen van sociaal gedrag, van vriendschap tot de hechting tussen moeder en baby. Wat een moeder rond de bevalling ervaart wordt door oxytocine beïnvloed. Het brengt de weeën opgang, zorgt dat de moedermelk wordt aangemaakt, maakt de tepels groter om het drinken te vergemakkelijken en regelt de manier waarop de moeder contact zoekt met haar pasgeboren kind.

Moeders met een postnatale depressie hebben het vooral met dat laatste moeilijk, het kind wordt als iets ’vreemds’ ervaren, moeder blijft als het ware op afstand.

Al geruime tijd heerst het idee dat dit iets met verminderde werking van oxytocine te maken moet hebben. Maar daar een medische behandeling op richten kan alleen als men weet hoe die werking precies gaat en op welk punt in dat proces men met medicijnen zou kunnen bijsturen. Tot nu toe ontbrak die kennis.

Met dierproeven is men nu een belangrijk deel van dat proces op het spoor gekomen.

In de hyposyse blijkt zich bij vrouwen maar niet bij mannen een klein gebied te bevinden met een cluster van specifieke eiwitcellen - hormoonreceptoren - waar hormooncellen zich aan kunnen binden, dus ook oxytocine. Maar die specifieke hormoonreceptoren kunnen alleen hun werk doen als in dat gebied ook voldoende van het vrouwelijke hormoon estrogeen aanwezig is. Dan kan de oxytocine zich eraan hechten en zijn ‘sociale’ werk gaan doen.

Daar zou een aangrijpingspunt te vinden kunnen zijn als het moederlijke gedrag niet op gang komt, zoals bij vrouwen met een postnatale depressie.

Er zal nog veel onderzoek nodig zijn voordat de resultaten ook op mensen van toepassing kunnen zijn. Maar de onderzoekers spreken zelf toch van een doorbraak.

(Bron: Kaustubh Sharma e.a. Sexually dimorphic oxytocin receptor - expressing neurons in the preoptic area of the mouse brain. PLOS ONE, online 11 juli, 2019)

(Deel I Hoofdstuk Moeders , baby’s en vaders Kort na de geboorte

 

Ik en niet-ik

    De tastzin is het meest uitgebreide, want het over de hele lichaamshuid aanwezige zintuig. En het is ook het gevoeligste. Het allereerste begin van zelfbesef berust waarschijnlijk op lichamelijke sensaties en wordt gewekt door aanraking. Volgens sommigen is de tast voor pasgeboren baby’s het belangrijkste zintuig. Alleen daarom al is lichamelijk contact tussen baby en moeder essentieel.

Als zenuwen in de huid worden geprikkeld wordt dat via de zenuwbanen van het ruggenmerg  naar de hersenstam doorgegeven, waarna een verwerkingsproces in verschillende delen van de hersenen op gang komt dat leidt tot de gewaarwording. Zo leert de baby gaandeweg waar zijn eigen lijfje ‘ophoudt’ en de omgeving ‘begint’. Maar een baby raakt ook voortdurend zichzelf aan terwijl het tastende handje in hetzelfde systeem zit als het armpje of beentje dat wordt aangeraakt. Er is geen ‘van buitenaf’. Toch gaan ook die zenuwprikkelingen via het ruggenmerg naar de hersenen en het kan niet anders dan dat ook die aanraking gaandeweg bijdraagt aan zelfbesef en het ervaren van het verschil tussen ‘ik’ en ‘niet-ik’, ook al kent het kind die woorden nog niet.

Nu is het in de psychiatrie bekend dat sommige psychiatrische patiënten juist dat verschil tussen ik en niet-ik niet ervaren. Zij beleven hun  eigen handelingen niet behorend bij henzelf.

Zweedse neuropsychologen hebben in experimenten bij volwassenen ontdekt waar het verschil in aanraking door anderen en aanraking van jezelf in zit. Hersenprocessen werden geobserveerd bij proefpersonen die zichzelf over de arm aaiden dan wel door de proefleider werden geaaid. Het bleek dat bij zelf aanraking de hersenprocessen worden gedempt vergeleken bij aanraking door anderen. Bij  sommige psychiatrische patiënten maken de hersenen dus waarschijnlijk dit onderscheid niet.

Terwijl bij baby’s het onderscheid dat de hersenen maken in combinatie gaandeweg leidt tot het ervaren van ‘zelf’ en omgeving. En dat is weer de basis voor sociale ontwikkeling.

(Bron: Rebecca Boehme e.a. Distinction of self-produced touch and social touch at cortical and spinal cord levels, PNAS online, 5 februari, 2012)

(Deel I Hoofdstuk Zintuigen Voelen; Hoofdstuk Zelfbesef en zelfbeeld Besef van lichamelijke toestand)

Pasgeboren baby’s pikken woorden op

    Iedereen kent de ervaring dat je luisterend naar een volkomen vreemde taal je niet alleen niet begrijpt wat er wordt gezegd, maar ook geen idee hebt waar het ene woord eindigt en het andere begint. Het is één continue stroom van klanken. Hooguit merk je wanneer een zin ophoudt, omdat de spreker dan even stil valt. 

Eenzelfde ervaring moet dat aanvankelijk voor baby’s zijn. Uit onderzoek is gebleken dat met een maand of zes zij afzonderlijke woorden kunnen ontcijferen, ook al praten ze dan nog niet zelf. Wat nog niet duidelijk is, is of dat komt doordat ze steeds terugkerende klankcombinaties horen van een woord dat veel voorkomt in wat er tegen hen wordt gezegd. Die combinatie gaan ze dan onderscheiden in de brij van klanken. Of is er van begin af aan in de hersenen de mogelijkheid de stroom van klanken op te delen in stukjes? Of misschien allebei?

Een team van Engels, Franse en Italiaanse psychologen ging op zoek naar wel heel vroege hersenprocessen in verband met taal, namelijk bij baby’s van drie dagen oud. Zij kregen drie-en-halve minuut een ononderbroken stroom van willekeurige klanken te horen, waarbinnen vier niet bestaande woorden regelmatig terugkeerden. Met een bepaalde techniek kon worden geregistreerd welke delen van de hersenen op welke momenten actief waren.

Er worden in het algemeen twee mechanismen onderscheiden waarmee we geleidelijk een vreemde taal leren. Het eerste is de zogeheten prosodie. Dat is de melodie van die taal: je raakt vertrouwd met het ritme, de toonswisselingen en klemtonen, en zo krijg je oor voor de woorden. Het tweede mechanisme is wat hierboven staat: de frequentie waarmee bepaalde klankcombinaties als woorden voorkomen.

Het bleek dat in de babyhersenen bij de continue stroom andere reactiepatronen te zien waren dan bij de vier losse ‘woorden’. Bij een tweede experiment werd bij die woorden de melodie weggelaten. Ook toen waren die verschillen in hersenactiviteit te zien. Dat betekent volgens de onderzoekers dat baby-hersenen van meet af aan weerkerende klankcombinaties kunnen signaleren, ook als die monotoon worden uitgesproken en er van enig begrip nog geen sprake is.

(Bron: Ana Fló e.a. Newborns are sensitive to multiple cues for word segmentation in continuous speech. Developmental Science online, 25 januari 2019)

(Deel I Hoofdstuk Taal Wat voorafgaat aan de eerste woordjes)

De stress van werkende ouders

    De combinatie van werk, kinderen en huishouden is voor veel ouders stressvol, vooral voor moeders. Maar ook het bedrijf of instituut waar zij werken heeft er last van. Zo is uit onderzoek van arbeidspsychologen bekend dat het werk te lijden heeft als een kind ziek is of andere problemen heeft. Ouders en met name ook hier moeders blijken minder geconcentreerd te zijn op het werk en ook als zij vrij nemen om voor hun kind te zorgen daalt natuurlijk hun productiviteit.

Amerikaanse arbeidspsychologen bekeken nu de andere kant: heeft het welzijn van kinderen te lijden als ouders werken? Onderzoekers van verschillende Amerikaans universiteiten werkten daarbij samen met onderzoekers uit Lagos, Nigeria. Daar werd ook het onderzoek gedaan. Twee groepen gezinnen werden vergeleken. 

Ouders in de ene groep hadden ongeschoold en slecht betaald werk. De ouders in de andere groep waren goed geschoold en hadden een behoorlijk inkomen. Die laatste groep was volgens de onderzoekers goed vergelijkbaar met ouders met middeninkomens in de westerse wereld en daarom denken zij dat hun resultaten ook daar van toepassing kunnen zijn.

Die resultaten waren opmerkelijk. Welzijnsproblemen van kinderen in de ‘armoede’ groep waren niet groter dan die in de ‘welvarende’ groep. Het verschil dat wél alles uitmaakte was de mate waarin ouders het gevoel hadden dat zij enige zeggenschap hadden over hoe zij hun werk aanpakten. De mate waarin hen in het werk vrijheid en autonomie werd gelaten. Dat gold voor beide groepen. Niet het werk alszodanig was belastend, maar de mate waarin men er controle over had en niet overvraagd werd. De slechtste combinatie was hoge eisen en lage autonomie.

Dit had zijn weerslag op het competentiegevoel van ouders en dát brachten zij mee naar huis. Als zij zich op het werk machteloos en overvraagd voelden, voelden zij zich ook onmachtig in de opvoeding met problemen als gevolg.

(Bron: Eugene Agboifo Ohu e.a. When-work-family conflict hits home: Parental work-family conflict en child health. Journal of Occupatiomal Health Psychology online, 27 december 2018)

(Deel I Hoofdstuk Moeders, baby's en vaders, Werkende moeders
Deel III Hoofdstuk Ouders en thuis, Werkende moeders)

Motoriek als basis van ontwikkeling

    In de psychologie wordt algemeen aangenomen dat de motorische ontwikkeling een belangrijke basis is voor de ontwikkeling op andere terreinen. Als de motorische mogelijkheden van een kind veranderen, veranderen zijn of haar ervaringsmogelijkheden. Een baby die kan zitten kan opeens veel meer met speeltjes in de weer zijn dan toen het nog alleen maar kon liggen. Een kind dat kan staan en lopen kan zelfstandig de omgeving verkennen, het krijgt gevoel voor de eigen positie in de ruimte en doordat de ouders of verzorgers hen al pratend in de gaten houden, komt dat de taalontwikkeling ten goede.

Een Amerikaanse psycholoog Franchak zag deze ontwikkeling bij zijn eigen zoontje. Hij besloot er systematisch onderzoek naar te doen om te kijken hoe vaak andere baby’s in de loop van het eerste jaar inderdaad van die toenemende lichaamsposities ‘gebruik’ maakten. Hij volgde daarbij een door hemzelf bedachte methode die het mogelijk maakte ouders uit verschillende delen van het land mee te laten doen.

Ouders van 95 baby’s kregen toen de kinderen 3 maanden, 6 maanden, 9 maanden en twaalf maanden waren een week lang vijf keer per dag een smsje met de vraag wat de lichaamspositie hun kind op dat moment was en wat het aan het doen was. De ouders smste meteen terug aan de hand van een vragenlijstje van één minuut.

Het meeste onderzoek met baby’s wordt gedaan met testjes in een onderzoekskamer. Of ze al gezichten kunnen herkennen, al twee blokjes op elkaar kunnen stapelen, al woordjes kunnen zeggen, al op zoek kunnen gaan naar iets wat is verstopt, enzovoort. Maar hun dagelijkse leventje waarin ze met net zulke vaardigheden bezig zijn, blijft buiten beeld.

Door zijn methode kon Franchak vaststellen dat die verschillende vaardigheden inderdaad samenhangen met verschillen in lichaamsposities. 

Een paar voorbeelden. Een zittende baby van zes maanden keek veel om zich heen (kreeg dus meer indrukken van de omgeving dan toen hij of zij drie maanden was). Hanteerde onderzoekend dingen van verschillende vormen of probeerde ze op elkaar te zetten. Als een kind aan het kruipen was, ging het vaak de hele kamer rond, overal proberend iets te pakken en als iets viel of wegrolde ging het er achteraan. Een lopend kind was ondertussen vaak aan het babbelen, waarschijnlijk als reactie op wat het allemaal tegen kwam.

Maar, en dat is de boodschap van Franchek: een kind moet in dat eerste jaar wel de kans krijgen die toenemende motorische vaardigheden ook in praktijk te brengen om zodoende heel veel te leren.

(Bron: John M. Franchak, Changing Opportunities for Learning in Everyday Life: Infant Body Position Over the First Year,  Infancy online 23 october, 2018)

(Deel I Hoofdstuk Lichaamsbeheersing Rijping en oefening)

 

 

De hormoonspiegel van vaders van pasgeboren babies

   
    Een leuk onderzoek. Of we met de resultaten iets opschieten is niet duidelijk, maar ze zijn wel interessant.  

Dat zich in het moederlichaam tijdens zwangerschap en na de geboorte belangrijke hormonale processen afspelen is bekend. Zo gaat een verhoogde concentratie van de stof oxytocine gepaard met een grotere betrokken van moeder op de baby.  Over vaders is veel minder bekend. 

Onderzoekers van de Notre Dame University in de VS behoren tot de eersten die research deden. Zij werkten samen met een kraamkliniek, waar vaders worden gestimuleerd hun pasgeboren baby in de armen te nemen. 

Voor de geboorte van het kind werden bij 298 aanstaande vaders het niveau van testosteron en cortisone gemeten – de basale waarden. Na de geboorte nam een verpleegster wangslijm af bij de vader die de baby tegen zich aan hield, waarmee opnieuw het testosteron- en cortisoneniveau werd gemeten – de reactieve waarden.
Courtesy of University of Notre Dame

In de volgende twee tot vier maanden vulden de vaders vragenlijsten in over hun aandeel in de babyverzorging. Ook werd vastgesteld dat in die periode van beide hormonen de basale waarden waren teruggekeerd.

Hoe hoger de basale cortisone waarde bij vaders was en hoe groter de toename van de reactieve waarde terwijl zij de baby vasthielden, hoe groter later hun betrokkenheid bij de babyverzorging.

Bij testosteron lag de relatie anders: hoe sterker de reactieve waarde daalde ten opzichte van de basale waarde, terwijl de vader de baby in de armen hield, des te groter zijn latere betrokkenheid.

Het geheime recept voor meezorgende vaders lijkt dus te liggen in een verhoogd cortisone en verlaagd testosteron. 

In dit onderzoek was geen sprake van een controlegroep van vaders die niet hun baby tegen zich aanhielden. De vraag blijft dus of zich bij zulke vaders niet net zo’n hormoonwisseling kan afspelen. Met andere woorden: is het de fysieke aanraking die de hormoonhuishouding beïnvloedt of de emotionele ervaring van het vaderschap?

(Bron: Patty Kuo e.a. Fathers’ cortisol and testosterone in the days around infants’ births predict later paternal involvement, Hormones and Behavior, 106, november, 28-34, 2018)

(Deel I Hoofdstuk Moeders, baby’s and vaders, inbreng van de vader)